Zeytin fidanı dikilecek arazi , dikim yapılmadan önce toprak analizi ile kontrol edilmelidir. Arazinin genelini yansıtması açısından Z veya N şeklinde bir sıra ile arazinin büyüklüğüne göre değişen sayılarda üç farklı derinlikten (30-60-90 cm) birer kova toprak numunesi alınarak temiz bir ortama yığılır.
Temiz ortama yığılan topraklar karıştırılarak homojen bir yapıya gelmesi sağlanarak bu yığından 1 kg cam kavanozlara 3 adet doldurularak ağızları sıkıca kapatılır. Daha önce hazırlamış olduğumuz etiketlerden birini kavanozun içerisine koyup kapağını kapattıktan sonra diğer etiketi de üzerine yapıştırmalıyız. Diğer üçüncü etiketi ise kendimize ayırdığımız numunenin üzerine yapıştırarak işlemi bitirmeliyiz. Kavanozun içerisine koyacağımız etiketi bir naylon içerisine sararak koymalıyız ki toprağın neminden dolayı yazılar silinmesin. Her ihtimale karşı kavanozun dış yüzeyine yapıştıracağımız diğer etiket , silinmelere karşı koruma sağlayacaktır.
Etiketin içerisinde bulunması gereken bilgiler; Arazinin ada parsel numarası, İl,İlçe,Köy,Mevki bilgileri, arazinin kime ait olduğu, numunenin alındığı tarih mutlaka yazılmalıdır. Numune aynı gün laboratuvara gönderilmeli eğer sonraki güne kalacaksa sıcak,ışık ve ısıdan korunmalıdır. Aldığımız üç adet toprak numunesinin iki adetini farklı laboratuvara göndermeliyiz.(özel ve il tarım)
Arazi seçimi sırasında , bölgenin iklim şartlarına, hakim rüzgar yönüne, yıl içindeki en düşük ve en yüksek sıcaklık ortalamalarına, ortalama yağış miktarına, erken ve geç ilkbahar don oluşumlarına, kuzey veya güney yamaçlarda olup olmadığına, taban suyuna, ulaşım sorunlarına,enerjinin uzaklığına ve yıl içerisindeki bölgede yaşayan bitki zararlılarına iyi bakılmalıdır.
Ayrıca arazi içerisinde kayalık bölgeler olup olmadığını anlamak için 1,5 mt derinliğinde ortalama çukurlar açmalıyız, fidanlar büyürken büyük taş kütleleri ve kayalar ile karşılaşmasınlar.
Zeytin bitkisi taban suyunu sevmez ve kök çürüklüğüne bağlı olarak kurumalar başlar. taban suyu sorunu var ise mutlaka drenaj kanalları hazırlanmalıdır.
Toprak ile ilgili işlemleri tamamladıktan sonra bölgeye en uygun fidan çeşidi alınmalı ve mutlaka sıra üzerlerine hakim rüzgar yönüne göre farklı çeşitler dikilerek tozlanma ve verim artışı sağlanmalıdır.
Bölgeye dikilecek fidanların yaşı büyük olmamalı bir yaşında fidanlar tercih edilmelidir. Fidanlarda dikkat edilecek hususlar;
- Fidanın yapısı (kalem gibi tek dal üzerine olmalı)
- Hastalıklardan ari olmalı
- Fidan nakilleri sırasında izin belgesi alınmalı
- Aynı bölgeden alınmalı
- İsmine doğru sertifikası olmalı
Fidanlarımızın ve toprağımızın uygunluğunu sağladıktan sonra dikim şeklimize karar vermeliyiz. Arazimizin yapısına,hasat işlemlerimizin şekline ve sofralık yada yağlık çeşitlere göre dikim yapılmalıdır. Fidan büyüyüp taçlanma oluştuğunda birbirlerine değmemeli rüzgarını engellememelidir. Zeytin ağacı rüzgarla tozlandığından (döllenme) rüzgarın yönü çok önemli olmaktadır.
Çevrenizde bulunan zeytin ağaçlarına baktığınızda rüzgar alan uç dalların daha çok meyve verdiğini göreceksiniz, rüzgarı engelleyici dikimlerden uzak durunuz. Verim artışını sağlamak için bir önceki yıla ait biriktirdiğiniz çiçek tozlarını kurutup ertesi yılın çiçeklenme döneminde kullanabilirsiniz.Çevrenizde her yıl meyve veren ağaçları takip ediniz onlardan aşı yaparak verim artışını sağlayabilirsiniz.
Ülkemizde kendi çeşitlerimiz içerisinde tam otomatik makinalı hasata uygun çeşit olmadığından 3×1-4×1-5×1 veya 3×1,5-4×1,5-5×1,5 şeklinde (hiperentansif ) yoğun tarıma yönelik uygulamalardan kaçınmalıyız. Ülkemiz çeşitlerine uygun dikimler sofralık Trilye (gemlik) için 5×5 -5×6-5×7 yapılabilir, ancak 7×7 dikimlerde ağaçların daha rahat geliştiği ve verim artışının yükseldiği tespit edilmiştir. Yağlık çeşitlerimizden Ayvalık çeşidi veya Nizip yağlık dikmek istediğimizde ise 8×8-9×9-10×10 şeklinde dikimler yapabiliriz. Uygulamalarımızı bitirdikten sonra aradan yıllar geçtiğinde düzeltmenin imkansızlığı göz önüne alınacak olursa baştan en iyi seçime ve hasat şekline karar vermemiz doğru olacaktır.
Fidanımızı dikerken özellikle ilk yıllarda oluşabilecek zararları önlemek amacıyla hakim rüzgar yönüne tahta terekler dikmeli ve fidanlarımızı iki ayrı noktadan fidanı kesmeyecek bir ip ile 8 şeklinde bağlamalıyız.Köstebek , tavşan ve fare zararlısı var ise gövde koruyucu spirallerle fidanın etrafını çevirmek fayda sağlayacaktır. Fidan çukurlarımız 80x80x80 şeklinde olmalı alttan çıkardığımız toprak ile üstten ayırdığımız toprağı karıştırmadan dikim sırasında ayrıca yanmış temiz ahır gübresi ile karıştırarak üst toprağı fidan köküne vermeli alttan çıkan toprağı ise üst tarafta kalacak şekilde dökmeliyiz. Mutlaka diktiğimiz her fidana can suyu vermeliyiz.
Serdar Öçten ÜNSAL